Teşvikten Öte: Turquality’nin Özündeki Strateji ve Amaç
Turquality temelde Türk firmalarının markalaşma kapasitesini ölçeklendirerek sürdürülebilir ihracat büyümesi sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir destek programıdır. 2004 yılında başlatılan ve dünyada devlet destekli ilk ve tek markalaşma programı olan Turquality, bir teşvik olmaktan öte, ihracatçı işletmeler için “değer” yaratan bütüncül bir iş modeli sunmaktadır. Mal veya hizmet ihracatı yapan, birden çok ülkede büyüme potansiyeli bulunan ve kurumsal yapılarını standardize etmeye istekli firmalar için program son derece uygundur. Odağında yalnızca ihracatı artırmak değil, firmaların marka stratejilerini güçlendirmek, kurumsal yetkinliklerini geliştirmek ve finansal disiplin kazanmalarını sağlamak yer alır. Turquality, sağladığı hibelerin yanı sıra ölçme-değerlendirme, denetim, yönetişim, pazarlama ve organizasyonel yetkinliklerin kalıcı biçimde yükseltilmesini hedefleyerek programa dâhil olan firmaların sürekli gelişimine katkı sunar.
Turquality Programına Giriş: Temel Başvuru Şartları
Turquality programına kabul edilebilmek için şirketlerin belirlenmiş bazı ön koşulları karşılaması gerekiyor. Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan kriterler arasında özellikle üçü kritiktir: İhracat ölçeği: Başvuru sahibi şirket son üç takvim yılında ihracat yapmış olmalı ve bu üç yılın yıllık ortalama ihracat tutarı en az 3 milyon ABD doları seviyesinde olmalıdır. Yurtiçi marka tescili: Müracaata konu markanın Türkiye’de en az bir yıldır tescilli olması gerekir. Uluslararası marka tescili: Aynı markanın, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün Madrid Protokolü’ne taraf ülkelerden Türkiye hariç en az birinde en az bir yıldır tescilli olması şarttır. Bu şartların yanı sıra yurtiçi tescilin ilk yurtdışı tescilden önce yapılmış olması ve tescillerin başvuru sahibi şirket ile organik bağı olan şirketler adına kayıtlı olması gibi ek kriterler de bulunur. Tüm başvuru koşullarının detayları, Ticaret Bakanlığı’nın ilgili mevzuatında ve Turquality web sitesinde açıklanmaktadır.
Kanıta Dayalı Değerlendirme: Turquality Puanlama Sistemi
Turquality denetimleri, şirketlerin bir dizi alandaki olgunluk seviyesini kanıt temelli olarak ölçmeyi hedefler. Programa uygunluk değerlendirilirken marka ve ihracat odağı, finansal sağlamlık, kurumsal yönetişim, stratejik planlama ve operasyonel kapasite gibi başlıklar ön plana çıkar. Puanlama süreci; strateji, marka yönetimi, satış ve pazarlama, tedarik zinciri, kalite ve lojistik, insan kaynakları, bilgi teknolojileri ve dijitalleşme gibi çok çeşitli alanlardaki mevcut uygulamaları inceleyerek şirketin kurumsal yetkinliklerini ölçecek şekilde tasarlanmıştır. Bu denetimde her bir süreç için politika ve prosedürler, iş planları, KPI’lar, raporlama sistemleri, organizasyon yapıları ve bütçeler gibi unsurlar somut dokümanlarla kanıt olarak sunulur. Belirlenen eşik puanı geçen şirketler programa kabul edilirken, puanı yeterli gelmeyenlere zayıf alanlarını iyileştirmeleri için bir aksiyon planı önerilir ve sonrasında yeniden başvuru imkânı tanınır. Nitekim Turquality web sitesinde sunulan çevrimiçi Ön Değerlendirme Anketi de firmaların resmi başvuru öncesinde kendi durumlarını test ederek programa ne kadar hazır olduklarını görmelerine yardımcı olmaktadır.
Adım Adım Turquality Hazırlık Süreci ve Zamanlama
Turquality yolculuğuna çıkmadan önce kapsamlı ve planlı bir hazırlık süreci yürütmek gerekir. Tipik bir Turquality hazırlığı aşağıdaki ana adımlardan oluşur. Proje planlaması: Öncelikle şirket, hedeflediği denetim tarihine göre geriye dönük bir proje takvimi oluşturur. İçeride bir proje ekibi ve sorumlular belirlenir. Danışmanlık hizmeti alınacaksa, danışmandan öngörülen çalışma gün sayısı ve toplantı planını içeren net bir proje programı talep edilmelidir. Bu plan, süreç boyunca takvimi kontrol altında tutmaya ve iş birimlerinin zaman yönetimine yardımcı olur. GAP analizi: Mevcut durum ile Turquality kriterleri arasındaki farkları saptamak amacıyla hızlı bir boşluk analizi yapılır. Şirketin güçlü ve gelişime açık yönleri tespit edilerek hazırlık çalışmalarının odak noktaları belirlenir. Strateji ve süreç iyileştirmeleri: Şirketin stratejik hedefleri ve marka/pazar öncelikleri netleştirilir. Temel iş süreçleri ve şirket politikaları, Turquality kriterlerine uygun şekilde standardize edilir. Bu kapsamda strateji–hedef hiyerarşisi oluşturulur, hedef ülkeler ve pazarlara yönelik planlar geliştirilir. Kanıt dokümantasyonu: Tüm kritik süreçlere dair prosedürler, sözleşmeler, raporlar, performans göstergeleri (KPI panoları) gibi kanıt niteliğindeki dokümanlar gözden geçirilir ve eksikler tamamlanır. Her departmanın rol ve sorumluluklarını netleştiren matriksler hazırlanır, proje takvimi ayrıntılandırılır. Eylem planlarının uygulanması: Pazarlama-satış, finans, tedarik zinciri, insan kaynakları ve bilgi teknolojileri gibi her iş birimi, kendi alanına yönelik detaylı aksiyon planlarını hazırlar ve uygulamaya koyar. Bu planlar, belirlenen hedeflere ulaşmak için yapılacak faaliyetleri, gerekli bütçeleri ve sorumluları içerir. Hazırlık süreci boyunca haftalık/aylık ilerleme toplantılarıyla bu planların takibi sağlanır. Denetim provası ve başvuru: Yaklaşık 6–8 aylık bir hazırlık döneminin sonunda, gerçek denetim öncesinde iç denetim veya prova denetimi yapılması önerilir. Denetim deneyimi olan bağımsız bir göz tarafından gerçekleştirilen bu prova, eksik veya zayıf noktaların ortaya çıkarılarak son düzeltmelerin yapılmasına imkân tanır. Ardından başvuru dosyası tamamlanır ve resmi Turquality başvurusu yapılır. Ön inceleme ve denetim süreci: Başvurudan sonra yaklaşık bir ay içinde Bakanlık tarafından akredite edilmiş bir denetim firması şirkete ön inceleme denetimi için atanır. Firma, denetçi atandıktan sonraki bir ay içinde denetim ücretini öder; müteakiben planlanan 2 günlük ön inceleme denetiminde, hazırlık sürecinde oluşturulan tüm dokümantasyon ve uygulamalar yerinde incelenir. Sonuçların değerlendirilmesi: Denetçi, ön inceleme raporunu denetimden sonraki bir ay içinde sisteme yükler. Bakanlık, sunulan raporları inceleyerek sonucu yazılı olarak firmaya bildirir. Turquality programına kabul edilen şirketler, Ticaret Bakanlığı’nın web sitesinde yayınlanan Desteklenen Markalar listesine eklenir ve programın resmi faydalanıcısı haline gelir.
Yatırımın Geri Dönüşü: Turquality Hazırlığının Faydaları
Turquality programına hazırlanmayı bir yatırım olarak gören şirketler, bu sürecin somut geri dönüşlerini izleyebilirler. Yapılan çalışmalar ve iyileştirmeler, şirketin ihracat performansı ile kârlılığına ölçülebilir katkılar sağlayacaktır. Örneğin, ihracat artışı hedefiyle belirlenen bir pazarda pazar araştırması yapılıp doğru kanal ve kampanyalara yatırım yapıldığında, tekliften siparişe dönüşüm oranı gibi kritik bir KPI’da artış yakalanabilir. Turquality sürecinde bu tür KPI’lar için başvuru öncesinde bir baz değeri belirlenir ve program boyunca her çeyrek düzenli olarak izleme yapılır; elde edilen ek satış hacmi, brüt kâra katkı, stok devir hızı ve nakit döngüsü gibi göstergelerdeki iyileşmeler raporlanır. Düzenli veri takibi sayesinde, Turquality hazırlığına yapılan harcamaların ne ölçüde ek kârlılık ve büyüme getirdiği netleşir. Bu da yönetime, gerektiğinde stratejileri güncelleyerek program süresince elde edilen getiriyi maksimize etme ve sonraki adımları veri odaklı planlama olanağı sunar.
Kalıcı Kurumsal Gelişim ve İyileştirmeler
Turquality’nin belki de en önemli katkılarından biri, şirket içinde kalıcı bir kurumsal gelişim kültürü oluşturmasıdır. Programın gerektirdiği süreç ve politika iyileştirmeleri daha hazırlık aşamasında iken kurum içi koordinasyonu ve karar alma hızını artırmaya başlar. Zamanla şirket genelinde ortak bir KPI odaklı yönetim dili oluşur; hedeflenen ve gerçekleşen bütçelerin düzenli takibi, iç kontrol mekanizmaları ve süreç iyileştirmeleri bir rutine oturur. Tedarikçi seçimi, kalite güvence ve sözleşme yönetimi süreçleri belirgin şekilde güçlenir, bunun sonucu olarak iade ve kalite maliyetleri ile lojistik aksaklıklarda azalma gözlemlenebilir. Ayrıca Turquality hazırlıkları kapsamında kurulan dijital omurga (ERP/CRM gibi sistemler) üzerine inşa edilen veri yönetişimi sayesinde, denetim için gereken bilgi ve raporların büyük bölümü günlük iş akışının doğal çıktıları haline gelir. Tüm bu faydalar sonucunda, şirketler program sonrasında da sürdürülebilir büyüme kapasitelerini korur; kazandıkları kurumsal olgunluk sayesinde alacakları danışmanlık hizmetlerinden daha yüksek verim alarak ihtiyaçlarını daha net tespit edebilir hale gelirler.
Başarının Anahtarı: Doğru Ekip ve Üst Yönetim Desteği
Turquality hazırlık projesinin başarılı olabilmesi, büyük ölçüde şirket içinde kurulacak doğru ekibe ve üst yönetimin güçlü desteğine bağlıdır. Üst yönetimin (tercihen CEO, genel müdür veya yönetim kurulu seviyesinde) projeye sponsor olması ve desteğini tüm organizasyona hissettirmesi kritik önem taşır. Ayrıca, süreci koordine edecek bir Proje Yöneticisi (PMO) atanmalıdır; PMO, takvim, risk ve teslimatları yöneterek danışman ile firma arasındaki iletişimi tek noktadan sağlar. Bunun yanında, şirketin tüm kritik fonksiyonlarından temsilcilerin yer aldığı çapraz disiplinli bir ekip oluşturulmalıdır. Pazarlama-satış, finans, operasyon, insan kaynakları, tedarik, bilgi teknolojileri gibi ana departmanların yanı sıra hukuk, iç denetim ve kalite gibi destek birimlerinden de üyelerin dahil olduğu, toplamda en az 10 kişilik bir Turquality proje takımı önerilir. İyi kurgulanmış ve adanmış bir ekip, metodolojik bir yaklaşımla ilerleyerek düzenli toplantılar eşliğinde hazırlıkları verimli şekilde yürütebilir ve denetime zamanında hazır hale gelebilir.
Turquality Hazırlığında Sık Yapılan Hatalar
Deneyimler, Turquality başvurusuna hazırlanan şirketlerin bazı yaygın tuzaklara düşebildiğini gösteriyor. Aşağıda sık yapılan hatalar ve bunlardan kaçınma yolları özetlenmiştir:
- Aşırı dokümantasyon: Kanıt sunma telaşıyla gereğinden fazla doküman hazırlamak, bilgi yığınının içinde ekibin kaybolmasına ve asıl altyapının zayıf kalmasına yol açabilir.
- “Kâğıt üzerinde” kalan süreçler: Uygulanmayan, yaşayabilirliği olmayan süreç ve prosedürler tasarlamak, denetimde gerçekçi olmayan bir izlenim yaratır ve hazırlıkların sadece gösteriş için yapıldığını düşündürebilir.
- Dağınık bilgi ve tek kişiye bağımlılık: Düzensiz bir dosyalama sistemi izlemek veya tüm hazırlığı tek bir kişinin omuzlarına yüklemek, hata riskini artırır. Şirkete özel hazırlanmamış, kopyala-yapıştır dokümanlar da denetçiler tarafından hemen fark edilir ve olumsuz iz bırakır.
- Son anda hazırlık (“panik modu”): Son dakikaya bırakılan aceleci çalışmalar, bütünsel bir dönüşüm yerine yamalı bir görüntü oluşturur. Denetçiler, plansız ve panikle hazırlanmış dosyaları kolaylıkla tespit eder.
Bu tür hataların önüne geçebilmek için, hazırlık sürecinin en başından itibaren sistematik bir yaklaşım benimsemek gerekir. Her adımı izleyen bir kontrol listesi kullanmak ve mümkünse denetim tecrübesi olan farklı bir danışmandan prova denetimi hizmeti almak faydalı olacaktır. Böylece “işletme körlüğü” etkisiyle gözden kaçan noktalar ortaya çıkarılabilir; şirket, gerçek denetim öncesi son düzeltmelerini yaparak süreci hatasız tamamlayabilir.
Sonuç ve Öneriler
Özetle, Turquality programı yüksek ihracat hedeflerine sahip üretim ve imalat firmaları için küresel marka olma yolunda benzersiz fırsatlar sunan, ancak başarıya ulaşmak için disiplinli bir çalışma ve kararlılık gerektiren bir dönüşüm yolculuğudur. Doğru strateji, güçlü bir ekip ve planlı bir hazırlıkla yürütülen Turquality süreci, şirketlere sadece finansal destek sağlamakla kalmaz, aynı zamanda kalıcı kurumsal yetkinlikler kazandırarak global ölçekte rekabet güçlerini artırır. Solenera Danışmanlık olarak, ihracatta sürdürülebilir büyüme ve markalaşma yolculuğunuzda karşılaşacağınız zorluklarda çözüm ortağınız olmaya hazırız. Firmanızın Turquality ve diğer teşvik programlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için bizimle iletişime geçebilir, uzman danışmanlarımızdan destek alarak dönüşüm yolculuğunuza güçlü bir başlangıç yapabilirsiniz.
